Yıllardır ülkemizde trafik kazaları gündemimizden düşmüyor. Her gün yeni bir kaza, yeni ölüm ve yaralanmalar, dağılan ya da çöken aileler ile yeni hüzünlerle günümüz kederleniyor. Araçların güvenliği ve teknolojisi artıyor, otobanlar ve yeni yollar yapılıyor. Ancak, bunların hiçbiri trafik kazaları, ölümler yaralanmalar ve sakatlıklarda yeterince azalmaya yol açmıyor.

Geçmiş yıllarda olduğu gibi trafik kazalarında, temel kusurlu İNSAN. Karayolu trafik kazaları birçok nedenden kaynaklanmaktadır. Ancak, tamamına yakını insan unsurunun kazaların oluşmasındaki payı %97,4’tür.

Bu nedenle trafik güvenliğinde ilk amaç; insanların bu hataları yapmasını önlemek ve trafik güvenliğinin artırılmasıyla ilgili olumlu kültürel davranış değişikliklerinin oluşturularak topluma yerleşmesini sağlamaktır. Ancak, yıllardır bunu başaramadık.

Hele de son yıllarda,  hızla artan çakarlı araç sevdası ve serbestiyeti bu alışkanlıkları olanları da, yoğun trafikte çileden çıkarıp yoldan saptırıyor. Hatta, bazı yerleşimlerde gelişen kurallara uyma alışkanlıklarının son yıllarda bozulduğunu üzülerek görüyorum. Örneğin, İstanbul’dan Ankara’ya gittiğimde 1987 yılında yayaların ışıklara uyma kararlılığı beni çok şaşırtmıştı. Zira, İstanbul’da yayalar sıklıkla ışıklara aldırış etmez, birazda yavaşlayan trafikle, karşıya geçiverirlerdi.1990 yıllarda Ankara’da trafik kurallarına ciddi bir uyum vardı. Özellikle, trafikte aktif ve sürekli olan taksi/dolmuş/minibüsler başta olmak üzere, kurallara uyum çok iyiydi.

İkincil öncelik ise; hata yapsa da insanların hayatını kaybetmesini engellemek ve insandan kaynaklanan hataları asgariye düşürecek önlemleri almaktır. Araştırmalara göre, trafik kazalarında yaralanan ve zarar gören insanların en az yarısının, zarar gördükleri trafik kazasının oluşumuna hata veya kusur ile katkılarının olmadığı, diğer bir deyişle başkalarının hatası sonucu zarar gördükleri anlaşılmaktadır.  

TRAFİK KAZA MALİYETİ NELERİ KAPSIYOR

Bu alanda yapılan birçok çalışmada, bu tablodaki hiyerarşi dikkate alınmakta, politika kural ve uygulamalar bu yönde geliştirilmektedir.

Trafik kazalarının sadece kazaya karışan kişilerin, ölüm ve yaralanmaların ötesinde bireyler, aileler, akrabalar, arkadaşlar, sosyal çevre ve toplumun tamamı üzerinde sosyal, ekonomik ve moral etkileri olduğu açıktır.

Trafik güvenliğinin sağlanmasının da aslında düşünülenden çok daha geniş anlamda, toplumun huzur ve mutluluğuna olumlu etkisinin olduğu tartışılmazdır.

Trafik kazalarının doğrudan ve dolaylı maliyetleri ile ilgili yapılan çalışmalarda birçok girdi dikkate alınarak hazırlanan maliyet unsurlarını içeren bir örnek aşağıdadır. (1)

Tablo 2.        Trafik Kazalarının Maliyet Unsurları

SADECE KAYDA GEÇEN ÖLÜMLERİN MALİYETİ MARMARA DEPREMİNDEN FAZLA

Trafik kazalarındaki ölümlerin Türkiye’de yol açtığı verimlilik kaybını ölçen çalışmalarda en önemli, sorun veri noksanlığıdır. Naci ve Baker 2008 yılında, Türkiye'de karayolu trafik kazalarındaki yaralanmalarının öneminin, ekonomik yükü hakkında bilgi eksikliği ve kısmen resmî istatistiklerde göz ardı edilmesi nedeniyle hesaplanamadığını vurgulamıştır.

Trafik kazalarındaki maliyet unsurlarından sadece biri olan ölümlerin maliyeti hesaplanmıştır. Sosyal maliyeti en yüksek olan ölümlerin maliyetinin, yalnızca bir yılda 2,3 milyar ABD dolarlık bir üretkenlik kaybına sebep olduğunu söyleyen Naci ve Baker, sadece ölümlerden kaynaklanan bu rakamın Marmara depreminden kaynaklı kayıptan (1,2 – 2 milyar ABD doları) dahi daha fazla olduğunu söylemektedir. (2)

Karayolu Trafik Güvenliği Stratejisi  İzleme ve Yürütme Kurulu’nca 2019 yılı verileri esas alınarak hazırlanan “2021-2030 Karayolu Trafik Güvenliği Strateji Belgesi” nde ise,  (2019 verileri ile) 2030 yılına kadarki on yılda can kaybı, yaralanma ve kazaların ülke ekonomisine maliyeti yaklaşık (650 Milyar Tl)  115 Milyar USD arasında olacağı öngörülmüş.

Dünyada geçmiş döneme dair çalışmalarda genel olarak Trafik kazalarının bir ülkeye maliyeti ortalama olarak milli gelirinin  %3’üne denk gelmektedir.  2023 yılı GSMH 1 Milyar 108 Milyon Amerikan Dolarıdır ve bu durumda 2023 yılı için yaklaşık 34 Milyar USD kaybımız oluşuyor.

2023 yılsonu itibariyle ülkemizin brüt dış borç stoku 500 Milyar Amerikan Dolarını aşmıştır.

Neredeyse, yıllık artan dış borcumuzdan çok daha fazla bir kaynaktan söz ediyoruz.

Düşünsenize, Trafik terörünü % 50 azaltabilsek yıllık 17 Milyar USD kaynak yaratmış olacağız. 2023 yılı cari açığımız 45 milyar USD olduğunu düşününce, çok büyük tasarruf.

Gündemde çok düşük kalan emekli maaşları var. Tüm emeklilere % 10 ilave zam yapılmasının maliyeti 210 Milyar Türk lirası olarak hesaplanıyor. Amerikan doları olarak 6,5 Milyar Dolara tekabül ediyor. Yani, emekli maaşlarını 2002 yılında olduğu gibi, tekrardan asgari ücretin 1,5 katına çıkarabilecek bir kaynaktan bahsediyoruz.

Haydi, hep birlikte şu trafik kurallarına uyalım, uymayanları uyaralım.

Ülkemizin, geri dönülmez Can ve mal kayıplarını hızlıca azaltalım.

Kaynakları kıt ve büyük ekonomik kriz içinde olan ülkemizde, sadece Trafik terörünü azaltıp AB/OECD düzeyine indirebilsek, daha müreffeh, daha güzel ve daha mutlu bir Türkiye bizi bekliyor.

Kaynakça          :

1.      (https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2119555)

2.      https://www.guvenlitrafik.gov.tr/1-durum-degerlendirmesi

3.      https://www.mahfiegilmez.com/2020/01/turkiye-ekonomisinin-son-17-yl.html

4.      https://www.baib.gov.tr/tr/online-islemler-doviz-kuru-analizi.html

Yıllardır ülkemizde trafik kazaları gündemimizden düşmüyor. Her gün yeni bir kaza, yeni ölüm ve yaralanmalar, dağılan ya da çöken aileler ile yeni hüzünlerle günümüz kederleniyor. Araçların güvenliği ve teknolojisi artıyor, otobanlar ve yeni yollar yapılıyor. Ancak, bunların hiçbiri trafik kazaları, ölümler yaralanmalar ve sakatlıklarda yeterince azalmaya yol açmıyor.

Geçmiş yıllarda olduğu gibi trafik kazalarında, temel kusurlu İNSAN. Karayolu trafik kazaları birçok nedenden kaynaklanmaktadır. Ancak, tamamına yakını insan unsurunun kazaların oluşmasındaki payı %97,4’tür.

Bu nedenle trafik güvenliğinde ilk amaç; insanların bu hataları yapmasını önlemek ve trafik güvenliğinin artırılmasıyla ilgili olumlu kültürel davranış değişikliklerinin oluşturularak topluma yerleşmesini sağlamaktır. Ancak, yıllardır bunu başaramadık.

Hele de son yıllarda,  hızla artan çakarlı araç sevdası ve serbestiyeti bu alışkanlıkları olanları da, yoğun trafikte çileden çıkarıp yoldan saptırıyor. Hatta, bazı yerleşimlerde gelişen kurallara uyma alışkanlıklarının son yıllarda bozulduğunu üzülerek görüyorum. Örneğin, İstanbul’dan Ankara’ya gittiğimde 1987 yılında yayaların ışıklara uyma kararlılığı beni çok şaşırtmıştı. Zira, İstanbul’da yayalar sıklıkla ışıklara aldırış etmez, birazda yavaşlayan trafikle, karşıya geçiverirlerdi.1990 yıllarda Ankara’da trafik kurallarına ciddi bir uyum vardı. Özellikle, trafikte aktif ve sürekli olan taksi/dolmuş/minibüsler başta olmak üzere, kurallara uyum çok iyiydi.

İkincil öncelik ise; hata yapsa da insanların hayatını kaybetmesini engellemek ve insandan kaynaklanan hataları asgariye düşürecek önlemleri almaktır. Araştırmalara göre, trafik kazalarında yaralanan ve zarar gören insanların en az yarısının, zarar gördükleri trafik kazasının oluşumuna hata veya kusur ile katkılarının olmadığı, diğer bir deyişle başkalarının hatası sonucu zarar gördükleri anlaşılmaktadır.  

TRAFİK KAZA MALİYETİ NELERİ KAPSIYOR

Bu alanda yapılan birçok çalışmada, bu tablodaki hiyerarşi dikkate alınmakta, politika kural ve uygulamalar bu yönde geliştirilmektedir.

Trafik kazalarının sadece kazaya karışan kişilerin, ölüm ve yaralanmaların ötesinde bireyler, aileler, akrabalar, arkadaşlar, sosyal çevre ve toplumun tamamı üzerinde sosyal, ekonomik ve moral etkileri olduğu açıktır.

Trafik güvenliğinin sağlanmasının da aslında düşünülenden çok daha geniş anlamda, toplumun huzur ve mutluluğuna olumlu etkisinin olduğu tartışılmazdır.

Trafik kazalarının doğrudan ve dolaylı maliyetleri ile ilgili yapılan çalışmalarda birçok girdi dikkate alınarak hazırlanan maliyet unsurlarını içeren bir örnek aşağıdadır. (1)

Tablo 2.        Trafik Kazalarının Maliyet Unsurları

SADECE KAYDA GEÇEN ÖLÜMLERİN MALİYETİ MARMARA DEPREMİNDEN FAZLA

Trafik kazalarındaki ölümlerin Türkiye’de yol açtığı verimlilik kaybını ölçen çalışmalarda en önemli, sorun veri noksanlığıdır. Naci ve Baker 2008 yılında, Türkiye'de karayolu trafik kazalarındaki yaralanmalarının öneminin, ekonomik yükü hakkında bilgi eksikliği ve kısmen resmî istatistiklerde göz ardı edilmesi nedeniyle hesaplanamadığını vurgulamıştır.

Trafik kazalarındaki maliyet unsurlarından sadece biri olan ölümlerin maliyeti hesaplanmıştır. Sosyal maliyeti en yüksek olan ölümlerin maliyetinin, yalnızca bir yılda 2,3 milyar ABD dolarlık bir üretkenlik kaybına sebep olduğunu söyleyen Naci ve Baker, sadece ölümlerden kaynaklanan bu rakamın Marmara depreminden kaynaklı kayıptan (1,2 – 2 milyar ABD doları) dahi daha fazla olduğunu söylemektedir. (2)

Karayolu Trafik Güvenliği Stratejisi  İzleme ve Yürütme Kurulu’nca 2019 yılı verileri esas alınarak hazırlanan “2021-2030 Karayolu Trafik Güvenliği Strateji Belgesi” nde ise,  (2019 verileri ile) 2030 yılına kadarki on yılda can kaybı, yaralanma ve kazaların ülke ekonomisine maliyeti yaklaşık (650 Milyar Tl)  115 Milyar USD arasında olacağı öngörülmüş.

Dünyada geçmiş döneme dair çalışmalarda genel olarak Trafik kazalarının bir ülkeye maliyeti ortalama olarak milli gelirinin  %3’üne denk gelmektedir.  2023 yılı GSMH 1 Milyar 108 Milyon Amerikan Dolarıdır ve bu durumda 2023 yılı için yaklaşık 34 Milyar USD kaybımız oluşuyor.

2023 yılsonu itibariyle ülkemizin brüt dış borç stoku 500 Milyar Amerikan Dolarını aşmıştır.

Neredeyse, yıllık artan dış borcumuzdan çok daha fazla bir kaynaktan söz ediyoruz.

Düşünsenize, Trafik terörünü % 50 azaltabilsek yıllık 17 Milyar USD kaynak yaratmış olacağız. 2023 yılı cari açığımız 45 milyar USD olduğunu düşününce, çok büyük tasarruf.

Gündemde çok düşük kalan emekli maaşları var. Tüm emeklilere % 10 ilave zam yapılmasının maliyeti 210 Milyar Türk lirası olarak hesaplanıyor. Amerikan doları olarak 6,5 Milyar Dolara tekabül ediyor. Yani, emekli maaşlarını 2002 yılında olduğu gibi, tekrardan asgari ücretin 1,5 katına çıkarabilecek bir kaynaktan bahsediyoruz.

Haydi, hep birlikte şu trafik kurallarına uyalım, uymayanları uyaralım.

Ülkemizin, geri dönülmez Can ve mal kayıplarını hızlıca azaltalım.

Kaynakları kıt ve büyük ekonomik kriz içinde olan ülkemizde, sadece Trafik terörünü azaltıp AB/OECD düzeyine indirebilsek, daha müreffeh, daha güzel ve daha mutlu bir Türkiye bizi bekliyor.

Kaynakça          :

1.      (https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2119555)

2.      https://www.guvenlitrafik.gov.tr/1-durum-degerlendirmesi

3.      https://www.mahfiegilmez.com/2020/01/turkiye-ekonomisinin-son-17-yl.html

4.      https://www.baib.gov.tr/tr/online-islemler-doviz-kuru-analizi.html

Yorumlar