Aktif/pasif oranı, Avrupa’ya göre çok mu kötü?

 Emekli maaşları reel olarak artıyor mu?

Bütçeden emeklilere ayrılan pay artıyor mu?

Türkiye'deki emekli sayısının fazlalığı iddiası, bazı kesimlerce sıklıkla gündeme getiriliyor. Çok düşük kalan emekli maaşlarının gerekçesi olarak sunuluyor. Sanki dünyanın en fazla emeklisi Türkiye'deymiş, sanki aktif/pasif oranı en düşük(kötü) ülke Türkiye imiş gibi bir algı yaratıyorlar. 

Öncelikle SGK emekli çalışan durumuna resmi verilerden bir bakalım.

Son 15 yıllık değişimi de görelim.

2009 Yılında 9.173.000 olan emekli sayısı, 2023 sonunda 16.030.256 kişiye ulaşmış. Yani % 79 oranında artmış

Peki aktif sigortalı sayısı ne olmuş?

Aktif sigortalı sayısı da, aynı dönemde 15.096.728 den, % 68 artışla 25.358.022 kişiye yükselmiş.

2009 yılında işsizlik % 14 iken, 2023 yılsonu itibariyle %9,4 oluyor. TÜİK’e göre, işsizlik aradan geçen son 15 yılda % 56 azalmış görünüyor. Ancak, İşsizlik hala halkın en önemli sorunları sıralamasında geçim sıkıntısı ile birlikte açık ara önde seyreden bir sorun. Doğal olarak işsizliğin yüksek seyretmesi de, aktif/pasif oranını olumsuz etkilemeye devam etmektedir.

Şimdi bu verilere göre aktif/pasif oranı en düşük ülke Türkiye’mi değil mi? İnceleyelim.

Tablo 2: Avrupa Ülkelerinde ve Türkiye’de Sigortalı İstihdam/Emekli ve Hak Sahibi Sayısı

(Aktif/Pasif) Oranı (2021)

                            Kayıtlı İstihdam Sayısı             Pasif Sigortalı Sayısı               Aktif/Pasif Oranı

Fransa                             27.617.745                     20.922.976                                  1,3

Romanya                        7.106.906                       5.043.972                                     1,4

Polonya                           15.077.657                     10.470.023                                  1,4

İtalya                                23.122.645                     15.682.545                                  1,5

Avusturya                       4.459.728                       2.543.271                                     1,8

İsveç                                 4.944.157                       2.765.487                                     1,8

Yunanistan                    4.389.872                      2.419.479                                     1,8

Almanya                         44.060.838                     23.645.214                                  1,9

Türkiye (*)                     24.745.149                    12.847.135                                  1,9

İspanya                           19.373.164                     10.006.553                                  1,9

Macaristan                     4.242.850                       2.105.080                                     2,0

Hollanda                        9.626.280                      4.391.100                                     2,2

Ortalama                7.538.894                 4.575.795                           1,6

Tabloya göre Fransa dışındaki büyük Avrupa ülkelerindeki aktif/pasif oranları Türkiye’ye benzerdir.

Almanya, İspanya, Avusturya, Yunanistan; Macaristan ve Hollanda gibi ülkeler ile benzer oranlara sahibiz.

Avrupa birliği üyesi 27 ülkenin aktif/pasif ortalaması 2021 yılı itibariyle 1,6 dır.   Ülkemizin aktif/pasif oranı ise 2021 itibariyle 1,9 dur. Avrupa Birliği ortalamasından daha iyidir. Hatta Almanya, İspanya ve Hollanda gibi, emeklisi çok ülkeler ile benzer seviyelerdeyiz.

Bu konuda 2024 Mart ayında yapılan “ AVRUPA’DA VE TÜRKİYE’DE EMEKLİLERİN DURUMU: EMEKLİ AYLIKLARI, EMEKLİ SAYILARI VE EMEKLİLERE AYRILAN KAYNAKLAR “ başlıklı çok kapsamlı bir araştırmada* ortaya çıkan bazı tespit ve sonuçlar aşağıdadır.

• Türkiye’de ortalama emekli aylığı merkez Avrupa ülkelerinin 6’da biri: 2021’de ortalama emekli aylığı İspanya’da 1.417, Fransa’da 1.485, Almanya’da 1.552, İtalya’da 1.582, Belçika’da 1.717, Hollanda’da 2.003 avro iken Türkiye’de 237 avro!
• Avro cinsinden emekli aylığı Türkiye’de 2012 ve 2021 arasında yüzde 33,6 azaldı.
• Avrupa’da Türkiye’den daha düşük aylığına sahip ülke sayısı 2012’de 9 iken, 2021’de 1’dir.
•  Avrupa’da 2012’de Türkiye’den daha düşük yaşlılık aylığına sahip 11 ülke varken 2021’de yalnızca 2 ülke vardır.
• 2012’de 447 avro olan Türkiye’de ortalama yaşlılık aylığı, 2021’de yüzde 37,2 gerileyerek 281 avroya düştü.
• Emekli aylıklarına Türkiye’de Avrupa’nın yarısından daha az kaynak ayrılıyor: Emekli ödemelerinin GSYH’ye oranı AB-27 ortalamasında yüzde 9,5 iken Türkiye’de yüzde 4,1’dir.
• Türkiye’de aktif/pasif oranının çok düşük olduğu iddiası doğru değildir: 2021 itibarıyla Avrupa ülkelerinde aktif/pasif oranı ortalama 1,6 iken Türkiye’de bu oran 1,9’dur.
• 2002 yılında Türkiye’de ortalama emekli ve hak sahibi aylık ve geliri asgari ücretin yüzde 22 fazlası iken 2023’te yüzde 26 altına düştü.
• 2002’de ortalama emekli aylığının kişi başına GSYH’ye oranı yüzde 46,4 iken 2024’te yüzde 27,7’ye geriledi.
• 2002 yılında yüzde 36,6 olan çalışan veya iş arayan emeklilerin oranı Aralık 2023’te yüzde 55,3’e yükseldi.
• Bütçede emeklilerin payı düşüyor: 2008-2024 arasında SGK’ na yapılan bütçe transferlerinin oranı 5,2 puan azaldı.
• SGK’ da emekliler için yeterince kaynak var: Prim gelirlerinin emekli aylıklarını ve sağlık ödemelerini karşılama oranı 2002’de yüzde 61 iken 2023’te yüzde 76,4’e yükseldi.

Araştırmanın en önemli sonuçlarından biri, 2012 yılından sonraki dönemde emeklilerimizin mali durumu hızla bozulmuştur.

2003 yılında en düşük emekli maaşı, asgari ücretin % 136 sı iken 2023 sonu itibariyle % 74’üne gerilemiştir.  Emekli maaşlarının GSMH oranı ise, 2009 senesinde % 6 iken 2023 yılında % 4’lere gerilemiştir. Ancak, 2021 itibariyle AB-27Ülke ortalaması % 8,7 lerden % 10 lara yükselmiştir.

Peki aktif sigortalılardan alınan prim gelirlerinin emekli aylıklarını ve sağlık ödemelerini karşılama oranı, 2002-2023 döneminde % 25 artarken emekli maaşları neden düşüyor?

Tek açıklaması var. Buna karar veren siyasal iktidarın,  Emeklileri kollamayan, büyüyen ekonomiden pay vermeyen ekonomi ve sosyal politikalar tercih ediliyor.

Üstelik, bu gerilemelerde, henüz EYT etkisi yok. EYT ile bazı adaletsizlikler giderilirken, 2000 yılından bu yana oturtulan sistemin tüm yapısı da uzun yıllar sürecek biçimde bozuldu. Bu bozulmanın etkileri de devreye girdiğinde, emekli maaşlarının 2003 seviyelerine gelmesi için hem prim gelirlerinin (istihdam ile) artırılması hem de, bütçe payının en az % 8 lere yükselmesi gereklidir.

Emekliler için bunlar daha iyi günler. Gelecek günler, gelirlerin satın alma gücü daha da düşük olacak. Zira, 2012 de ortalama emekli maaşı 447 avro iken, 2021 de 237 avroya geriledi. Dün bugünden iyiydi, ancak verili şartlarda, yarının daha iyi olma olasılığı çok düşük.

* https://arastirma.disk.org.tr/wp-content/uploads/2024/03/Avrupada-ve-Turkiyede-Emekliler-Rapor-Mart-2024-Son-Rev.pdf



https://www.sonsaat.com.tr/makale/21515718/fedai-toyran/emekliler-nereye-kosuyor

Yorumlar