Tıp dünyasını sarsacak yazı dizisi: Kolestrol ilacı para için üretiliyor!

Ateroskleroz yani damar sertliği denen ve kalp krizlerinin ve felçlerin esas nedeni olan bozukluğun, sadece bir “iyi-kötü kolesterol meselesi” olmadığı her geçen gün daha iyi anlaşılıyor. Bu hastalıkların kötü kolesterolü düşüren veya iyi kolesterolü yükselten ilaçlarla önlenemeyeceğini ve tedavi edilemeyeceğini artık ilaç üreten firmalar bile kabul ediyor.

KOLESTROL SADECE BİR TEORİ
Dünyanın altıncı büyük ilaç üreticisi olan Roche, iyi kolesterolü yükselten “dalcetrabip” isimli ilaçla yaptığı 6 çalışmayı da durdurduğunu açıkladı. Firma, neden olarak da kısa adı DSMB (Data and Safety Monitoring Board) olan Veri ve Güvenlik Gözetim Kurulu’nun bu ilaçla yapılan çalışmaların “klinik olarak etkili olmadıklarının” anlaşıldığını bildirmesini gösterdi. Dalcetrabip, CETP (kolesteril-ester-transfer-protein) inhibitörü olarak denenen 4 ilaçtan biri. CETP, normalde HDL-kolesteroldeki kolesterolü düşük dansiteli (LDL) veya çok düşük dansiteli (VLDL) transfer ediyor. Bu olay CETP-inhibitörleriyle engellendiğinde HDL artıyor ve LDL de düşüyor. Bu olay tam da bizim “kolesterol teorisine tapanların” istediği bir olay. Adeta, bundan iyisi Şam’da kayısı! Ama gelin görün ki kalp damar hastalıkları, kalp krizleri ve felç rakamları tedavi etmekle önlenemiyor.

İLACIN EMNİYET SORUNU
Roche tarafından yapılan açıklamada ilaçla ilgili herhangi bir emniyet sorununun olmadığının bildirilmiş olmasına doğrusu pek de inanamadım. Çünkü başka bir CETP-inhibitörü olan “torcetrabip” ile yapılan Illuminate çalışması 2006 yılında durdurulmuştu. Bu ilacın iyi kolesterolü yükseltip kötü kolesterolü de düşürdüğüne şüphe yoktu ama gelin görün ki bu ilacı kullananlarda kalp-damar hastalıkları ve bunlara bağlı ölümlerin de arttığı belirlenmişti.
Torcetrabip kullananlarda CRP seviyelerinin çok yükseldiği ortaya çıkmıştı. CRP, vücutta bir enflamasyon yani mikropsuz iltihap olduğunun da iyi bir göstergesidir. Bana sorarsanız, aynı durumun aynı proteini engelleyen dalcetrabip ile de ortaya çıkması çok muhtemel ama DSMB yetkilileri “Nasıl olsa çalışmalar durduruldu. İlacın bir de güvenlik sorunu vardı diyerek Roche’un moralini büsbütün bozmayalım” diye düşünmüş olabilirler.

ROCHE NE DİYOR?
Firma adına konuşan küresel ürün geliştirme bölümü başkanı Hal Barron şunları söylüyor: “Dalcetrabip çalışmalarının yüksek riskli olduğunun farkındaydık ama kalp ve damar hastalıklarıyla ilgili risklerin yoğun statin tedavisiyle elde edilenin ötesinde azaltılması da heyecan verici bir hedefti. İlacın çalışmamıza katılan deneklerde bir fayda sağlamamış olması doğrusu hepimizde hayâl kırklığı yarattı. Şirketimiz kalp-damar hastalığı olanlar için yeni ilaç geliştirmeye devam edecektir”.

TIP MASUMİYETİNİ YİTİRDİ
Ey ilaç düşkünü, sözde bilim adamları, sözüm size: İlaçları, firmaların propagandistleri gibi savunmayı bırakın. Üreticilerinin ilaca hangi gözle baktıklarını görün. Görün de uyanın. Onların hedeflerinin insanların sağlığı değil, cüzdanı olduğunu aklınızdan çıkarmayın. İlaç artık sağlık için değil, para kazanmak için üretilen bir metadır.

İlaç üreticileri yüzlerce, binlerce kimyasal maddeyi “ilaç yapmak” için çalışıyor. Bu çalışmalara elbette saygı duyuyorum. Başka türlü nasıl yeni ilaçlar, yeni tedaviler bulunabilir ki? Ama ABD’nin ünlü gazetesi The Wall Street Journal’de olayın haberini okurken bu ilaç için kullanılan “multi-milyar dolarlık kalp hastalıkları pazarında blockbuster olması ümit edilen” ifadesi de hepimizin özellikle de ilaç meftunlarının kulağına küpe olmalı. Blockbuster sözü “satış rekoru kıran” manasına geliyor ve genellikle de satış rakamları yılda 1 milyar doları geçen ilaçlar için kullanılıyor. İlacın günümüzde hangi gözle görüldüğünü bundan daha veciz anlatacak bir ifade zor bulunur.

Ahmet Rasim Küçükusta'nın yazı dizisi hergün gazeteniz YURT'TA